Cháu ruột tôi bị hen khá nặng. Những lúc giao mùa hay mỗi khi thay đổi thời tiết cháu thường lên cơn hen nặng. Tôi lo lắng sợ sau này có con, liệu con tôi có bị hen. Xin hỏi bác sĩ bệnh hen có di truyền không?
Bệnh hen là một bệnh dị ứng, tuy có liên quan tới gen nhưng không có tính di truyền. Nhiều nghiên cứu cho biết: con của những bệnh nhân hen hoặc người có cơ địa dị ứng dễ bị bệnh hen phế quản hơn rất nhiều so với những người khác. Con của cặp vợ chồng bị dị ứng có khả năng có cơ địa dị ứng là 33%. Bệnh hen còn bị ảnh hưởng nhiều của yếu tố môi trường, thời tiết… Mặt khác, không phải tất cả những người có cơ địa dễ mắc hen là chắc chắn sẽ xuất hiện bệnh hen, mà chỉ một tỷ lệ nhất định các đối tượng này phát bệnh hen. Những người có cơ địa mắc hen, nếu tiếp xúc với các yếu tố dễ gây dị ứng như: lông chó, mèo, khói thuốc lá, thuốc lào, khói bếp than, bụi, phấn hoa, hóa chất, xăng dầu, nhiễm khuẩn, ăn phải thức ăn lạ dễ gây dị ứng như nhộng tằm, cá ngừ, lạc, dứa… có nguy cơ mắc bệnh hen nhiều hơn rõ rệt. Còn bệnh nhân hen mà tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng nói trên thì dễ bùng phát cơn hen. Trái lại, người có nguy cơ mắc bệnh hen và bệnh nhân hen mà biết tránh tiếp xúc với các yếu tố dễ gây dị ứng thì tránh được bệnh hen và cơn hen.
Hút thuốc lá, tiếp xúc với benzen, tiền sử điều trị với hóa chất, hội chứng down và một số bệnh di truyền khác … cũng là yếu tố nguy cơ gây ung thư máu.
Bạn tôi không có triệu chứng gì, chỉ sốt cao kéo dài và nhập viện phát hiện ung thư máu, sau 1 tháng thì tử vong. Xin hỏi, yếu tố nào gây ung thư máu và có thể phòng ngừa được không? Bệnh có di truyền không? – Phạm Thị Hiền (Cầu Giấy, Hà Nội).
Ảnh chỉ mang tính minh họa.
GS.TS Nguyễn Bá Đức, Phó Chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam trả lời:
Tiếp xúc với tia phóng xạ liều cao hoặc có tiền sử dùng xạ trị có nguy cơ cao hơn bị bạch cầu (ung thư máu). Hiện tại, vẫn chưa xác định mối liên quan giữa tiếp xúc với nồng độ tia thấp (khi chụp X-quang và cắt lớp) với bệnh bạch cầu cấp ở trẻ em và người lớn. Hút thuốc lá, tiếp xúc với benzen, tiền sử điều trị với hóa chất, hội chứng down và một số bệnh di truyền khác, hội chứng rối loạn sinh tủy và một số bệnh bất thường về máu khác cũng là yếu tố nguy cơ.
Rất hiếm khi có hai người trong gia đình bị bệnh bạch cầu. Nếu có thì chủ yếu là thể bệnh bạch cầu lymphô mạn tính. Khi một người có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ trên không có nghĩa là chắc chắn sẽ bị bệnh bạch cầu. Tuy nhiên, mọi người cần biết các yếu tố nguy cơ đó để phòng tránh tiếp xúc, hạn chế tối đa nguy cơ bị bệnh.
Một nghiên cứu mới đây cho thấy những người có cha mẹ mắc bệnh ung thư khi đã có tuổi cũng tăng nguy cơ bị một số dạng ung thư.
Vẫn biết rằng con của những người bị ung thư khi còn trẻ phải đối mặt với nguy cơ ung thư cao hơn, tuy nhiên còn chưa rõ liệu cha mẹ mắc ung thư thư khi đã già có di truyền sang con hay không.
Các nhà nghiên cứu đã phân tích dữ liệu gồm gần 8 triệu người Thụy Điển và cha mẹ của họ. Theo nghiên cứu được đăng tải trực tuyến trên tờ BMJ ngày 20/12 thì nguy cơ ung thư cao nhất là ở những người có cha mẹ bị bệnh ung thư khi còn trẻ.
Tuy nhiên nguy cơ con bị dạng ung thư giống cha mẹ cũng cao hơn đáng kể ở những người có cha mẹ bị ung thư khi ≥ 80 tuổi.
Ảnh minh họa
Nguy cơ tăng tương ứng là 1,6% đối với u lympho không Hodgkin, 2,8% đối với ung thư bàng quang, 3,5% đối với ung thư da, 4,6% đối với u hắc tố, 5% đối với ung thư phổi, 6,4 đối với ung thư đại-trực tràng, 8,8% đối với ung thư vú và 30,1% đối với ung thư tuyến tiền liệt.
Nhóm nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng khoảng 35-81% các trường hợp ung thư ở cha mẹ xảy ra khi họ ngoài 69 tuổi.
Các nhà nghiên cứu kết luận trong mục thông tin mới của tạp chí rằng các yếu tố không phải di truyền không thể lý giải về việc tăng nguy cơ ung thư ở những người có cha mẹ mắc ung thư. Điều này đồng nghĩa với nguy cơ ung thư có tính gia đình phần lớn là do di truyền.
Mặc dù nghiên cứu này phát hiện ra mối liên quan giữa cha mẹ bị bệnh ung thư và nguy cơ cao hơn ở con, song nó không chứng minh mối quan hệ nhân quả.
Chứng đau đầu thường gặp ở trẻ em thường do nhiều nguyên nhân, chấn thương ở vùng đầu, vết thương viêm nhiễm hay lo lắng, sợ hãi… Đó chính là lý do quan trọng các bậc cha mẹ phải chú ý đến các triệu chứng đau đầu của trẻ để xử lý kịp thời.
Nguyên nhân gây đau đầu ở trẻ
Do chấn thương: Chấn thương nhẹ ở đầu cũng có thể gây ra những cơn đau cho trẻ, nếu có những va chạm mạnh vào phần xương sọ thì cần cho con đi khám bác sĩ ngay lập tức, thậm chí chụp CT để chẩn đoán. Nếu sau chấn thương mà những cơn đau đầu xuất hiện và ngày càng đau hơn thì cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay.
Viêm, nhiễm trùng: Ở trẻ nhỏ nhiều khi những cơn đau đầu xuất hiện cũng có thể do mắc một số bệnh thông thường. Vết thương nhiễm trùng, viêm tai giữa, viêm xoang, cảm cúm và cảm lạnh cũng khiến cho trẻ bị đau đầu.
Môi trường: Nhiều yếu tố môi trường độc hại và thiếu ô xy sẽ gây cho trẻ chứng đau đầu. Ngoài ra, yếu tố thay đổi thời tiết cũng thường xuyên khiến trẻ bị đau đầu.
Tâm lý: Những vấn đề với bạn bè, thầy cô và lo sợ bị cha mẹ la mắng, hoặc các hình phạt khác sẽ gây cho trẻ nhiều cảm giác lo âu, sợ hãi và gây ra những cơn đau đầu cho trẻ.
Thực phẩm và đồ uống socola: Soda, nước tăng lực, cà phê, thịt xông khói và các phụ gia thực phẩm cũng là nguyên nhân gây đau đầu.
Di truyền: Yếu tố nguy cơ này được đánh giá là cao nhất, bởi vì cha mẹ có tiền sử bị bệnh đau đầu thì con cái sẽ “thừa kế” gene di truyền này.
Dấu hiệu nguy hiểm cần lưu ý: Khi trẻ có những cơn đau đầu bất thường, có cảm giác buồn nôn và nhiều lúc đau dữ dội. Chấn thương ở đầu, các cơn đau đầu thường xuyên xuất hiện vào buổi sáng và những cơn đau này kết hợp với sự mất kiểm soát hành động, mất ý thức thì cần đưa trẻ đến các trung tâm y tế càng sớm càng tốt để có biện pháp chẩn đoán và chữa trị kịp thời.
Biện pháp phòng ngừa và điều trị
Thuốc giảm đau: Dùng acetaminophen và ibuprofen với liều lượng khoảng 7mg/kg trọng lượng của trẻ. Cần lưu ý rằng, tất cả các loại thuốc đều có tác dụng phụ, nếu có uống thuốc thường xuyên theo toa cũng nên tham khảo thêm những rủi ro từ tác dụng phụ của thuốc với bác sĩ.
Thư giãn: Cho trẻ nghỉ ngơi hợp lý, nên cho trẻ nằm nghỉ nơi yên tĩnh có ánh sáng dịu nhẹ, đắp một chiếc khăn ướt lên trán và cho con ngủ một giấc sẽ giúp con nhanh chóng giảm được những cơn đau đầu.
Liệu pháp tâm lý: Cha mẹ thường xuyên quan tâm và chia sẻ những tình cảm của con, có thể là những khó khăn trong các mối quan hệ ở trường, hay chuyện bài vở để tránh xa nguy cơ stress và trầm cảm đối với trẻ.
Lối sống: Luôn hướng trẻ theo một lối sống lành mạnh, không nên bắt trẻ học hành quá nhiều mà nên có thời gian chơi, nghỉ ngơi và tham gia các hoạt động thể chất. Ăn uống khoa học, không nên cho trẻ ăn vặt quá nhiều và ngủ đủ giấc.
Bên cạnh di truyền cho con nhiều đặc điểm tương đồng như màu da, đôi mắt, trí thông minh… thì bố mẹ có thể di truyền sang con cái những loại bệnh từ đơn giản đến nghiêm trọng như: bệnh cận thị, bệnh tim, bệnh dị ứng và hen suyễn…
Bố mẹ có thể di truyền cho con nhiều đặc điểm tương đồng…
Giọng nói
Giọng nói của con cái rất giống với bố mẹ. Thường giọng nói của con trai giống bố, giọng nói của con gái lại giống mẹ. Âm lượng cao hay thấp còn tùy thuộc vào các yếu tố như mũi to hay nhỏ, miệng thế nào, lưỡi dài hay ngắn.
Hình dáng mũi
Người da vàng mũi tẹt, sống mũi thấp, người da trắng sống mũi cao, hốc mũi sâu…đều là kết quả của sự di truyền để tạo nên đặc trưng phân biệt này.
Cả bố và mẹ đều có sống mũi cao, thẳng thì khả năng di truyền cho đời con là rất cao.
Màu da
Con sẽ có màu da trung hòa giữa bố và mẹ. Nếu bố mẹ da đều đen, con sinh ra không bao giờ có thể trắng. Nếu bố da đen, mẹ da trắng, hầu hết con sinh ra sẽ có màu da bình thường, không đen cũng không trắng.
Đôi mắt
Hình dáng và màu sắc mắt là yếu tố di truyền dễ nhận thấy. Thậm chí ngay cả vùng da mắt, hình dáng lông mày, lông mi cũng có khả năng di truyền.
Trí thông minh
Đây cũng là một đặc điểm mang nặng yếu tố di truyền. Con có thông minh hay không là do tính di truyền quyết định 60%, các yếu tố khác chỉ chiếm 40%. Bố mẹ có năng khiếu hoặc tài năng thiên phú ở một phương diện nào đó thì khả năng di truyền cho con cũng cực kỳ lớn.
… đến các loại bệnh:
Bệnh cận thị
Nếu bố hoặc mẹ khi sinh ra bị cận thị bẩm sinh thì tỷ lệ di truyền cho con là rất cao. Ngoài ra mức độ di truyền này có phụ thuộc vào độ cận thị, nếu bố mẹ bị cận thị nhưng không phải do di truyền bẩm sinh mà là bị cận thị do thói quen sinh hoạt hàng ngày thì tỷ lệ di truyền cho con sẽ thấp, nhưng nếu bố hoặc mẹ bị cận thị độ cận thị cao từ 6 đi ốp trở lên thì tỷ lệ di truyền cho con sẽ cao.
Bệnh tim
Theo Viện Tim, Phổi và Máu Quốc Gia Hoa Kỳ, thời gian làm việc kéo dài, căng thẳng, hút thuốc lá, chế độ ăn uống nghèo nàn, không tập thể dục… đều nâng cao nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, di truyền vẫn được nhắc đến với tư cách là yếu tố đầu tiên. Hãy cẩn thận nếu lịch sử gia đình bạn có người mắc căn bệnh này.
Ung thư vú
Ung thư vú là một loại bệnh có tính chất di truyền rõ rệt, cao gấp 7-8 lần bình thường. Ví dụ trong một dòng họ có trên 2 người mắc ung thư vú thì nên nghi ngờ có phải do di truyền hay không?
Ung thư vú di truyền có thể biểu hiện theo hai thể sau: thứ nhất là mẹ mắc ung thư vú, con gái cũng mắc ung thư vú, mắc bệnh khi còn trẻ, thường phát hiện ra trước khi có biểu hiện bế kinh, đa phần là cả hai bên vú. Thứ hai là mẹ không mắc ung thư vú nhưng trong gia đình ngoại có ít nhất 1-2 người chị em mắc ung thư vú và thường phát hiện ra sau khi có biểu hiện bế kinh, thường là một bên. Thường xuyên tự kiểm tra vú để phát hiện bệnh sớm, đi khám định kì, không kết hôn sớm và tránh các thói quen xấu như hút thuốc,uống rượu bia,thức đêm…
Bệnh tiểu đường
Theo các bác sĩ thì bạn có nhiều khả năng có bệnh tiểu đường nếu một trong hai thế hệ, cha mẹ hoặc ông bà của bạn có bệnh. Một lối sống bị vô trách nhiệm với bản thân có thể là một yếu tố góp phần làm phát triển bệnh. Vì vậy, với những người có tiền sử gia đình bị bệnh tiểu đường thì nên bắt đầu thực hiện các thay đổi nhỏ trong lối sống của mình như cắt giảm lượng đường, tăng lượng chất xơ trong chế độ ăn uống và tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, năm ngày một tuần.
Bệnh thiếu máu
Thiếu máu là bệnh có thể di truyền, ở các cấp độ nhiều hoặc ít. Căn bệnh được gây ra do tổ tiên, thường là do không có khả năng sản xuất hemoglobin. Cách tốt nhất để ngăn chặn nó là cả hai nên đi xét nghiệm trước khi kết hôn để biết mình có bị bệnh hay không để tránh cho con cháu mình sau này.
Bệnh dị ứng và hen suyễn
Khi bố mẹ bị hen suyễn hoặc dị ứng với những thứ như phấn hoa, bụi… thì trẻ có nguy cơ bị mắc bệnh rất cao, đặc biệt là bệnh hen suyễn.Nếu trong hai bố mẹ chỉ có một người bị dị ứng hoặc hen suyễn thì nguy cơ trẻ bị mắc bệnh là từ 30-50%, nhưng nếu cả hai bố mẹ đều bị mắc bệnh thì nguy cơ trẻ bị mắc bệnh là 80%.
Chứng béo phì
Nếu bố hoặc mẹ bị béo phì thì khả năng di truyền sang con là 40%, nếu cả bố và mẹ đều bị béo phì thì khả năng di truyền sang con là 70%. Nhưng các nhà khoa học cũng chứng minh được rằng, nếu trẻ sinh ra có chế độ ăn uống hợp lí, tập luyện đều đặn thì sẽ giảm được nguy cơ di truyền đó.
Bệnh viêm khớp
Một trong những yếu tố nguy cơ viêm khớp là tiền sử gia đình. Mặc dù các liên kết di truyền là thấp, nhưng nó có thể được truyền từ cha mẹ cho con. Để ngăn ngừa các bệnh về khớp, nên bổ sung các khoáng chất trong chế độ ăn uống như canxi và phốt pho trong chế độ ăn uống của bạn. Các bài tập như đi bộ hoặc chạy sẽ giữ cho đầu gối của bạn luôn trong tình trạng tốt. Duy trì tư thế đúng để bảo vệ cột sống tránh các thiệt hại.
Tại Việt Nam, tình trạng loãng xương ngày càng trẻ hóa, do đó việc khám và phòng bệnh này là cần thiết.
Bác sĩ Thái Thị Hồng Ánh, Trưởng khoa Nội cơ xương khớp, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương (TP.HCM), cho biết: Hiện nay nhiều người bị gãy xương khi tuổi còn trẻ. Đặc biệt, các cô gái trẻ thường ăn kiêng quá độ dẫn tới mất cân bằng dinh dưỡng nghiêm trọng khiến xương bị tổn thương sớm dẫn tới gãy xương.
Cũng theo bác sĩ Ánh, khi đã gãy xương thì khả năng tái gãy xương trong một năm rất cao. Gãy xương dễ thì tử vong dễ (nữ chiếm 10%, nam chiếm 30%).
Trong cuộc đời con người, xương phát triển tốt nhất là độ tuổi 25-30, sự mất xương chỉ xảy ra sau tuổi 30. Di truyền, dinh dưỡng, lối sống là những yếu tố ảnh hưởng đến khối lượng xương.
Tại nhà, bệnh nhân có thể tự phát hiện loãng xương bằng cách phát hiện bị gãy lún đốt sống, đau xương và co cứng các cơ, bị giới hạn hoạt động, giảm chiều cao so với lúc trưởng thành (có khi tới 10 cm).
Việc điều trị chủ yếu là dùng thuốc, dinh dưỡng và vận động.
Đối với bệnh loãng xương, việc phòng bệnh đóng vai trò cực kỳ quan trọng, và mọi người có thể thực hiện hằng ngày một cách đơn giản. Đó là việc dùng các thực phẩm giàu canxi mỗi ngày, vận động thể lực điều độ dưới nắng sớm để cơ thể hấp thu vitamin D.
Liều lượng canxi khuyên dùng cho trẻ nhỏ là 400-600 mg/ngày; trẻ dậy thì 800-1.200 mg/ngày; người trưởng thành là 1.200-1.500 mg/ngày, thông qua việc dùng các sản phẩm sữa động vật (dê, bò) chứ không phải sữa đậu nành.
Nam giới làm cha khi đã nhiều tuổi dễ truyền các đột biến di truyền mới cho con.
Một nghiên cứu mới đây cho thấy nam giới sinh con khi đã nhiều tuổi dễ truyền các đột biến di truyền mới cho con, làm tăng nguy cơ trẻ bị mắc các rối loạn như tự kỷ và tâm thần.
Các nhà nghiên cứu ở Iceland đã kiểm tra bộ gen của 78 gia đình để tìm kiếm các đột biến mới khi chúng lần đầu xuất hiện và nghiên cứu xem số lượng những đột biến ở trẻ có liên quan đến tuổi của bố.
Trong 78 gia đình này có 44 trẻ bị tự kỷ và 21 trẻ bị tâm thần. Trong phần lớn các gia đình, bố mẹ không mắc những rối loạn này.
Kết quả nghiên cứu cho thấy cứ tăng mỗi 1 tuổi thì người bố được dự đoán là sẽ truyền thêm hơn 2 đột biến gen mới sang cho con. Hơn 97% những đột biến mới này ở trẻ được giải thích là do có bố lớn tuổi.
Nghiên cứu được đăng ngày 22/8 trên tạp chí Nature.
Ngày nay, thay vì yêu nhau rồi kết hôn và chung sống, giới trẻ sẽ lựa chọn bạn đời của mình dựa trên khả năng tương thích của gen.
Theo một nhà khoa học hàng đầu, phí kiểm tra DNA giảm đồng nghĩa với kỷ nguyên thuyết ưu sinh sắp trở nên phổ biến tại nước Anh.
Giáo sư Armand Leroi thuộc đại học Imperial College London cho rằng trong vòng 5-10 năm tới, những người trẻ sẽ sẵn sàng trả tiền để đọc mã di truyền của họ.
Mong muốn có một em bé khỏe mạnh trong tương lai sẽ khiến họ muốn xem sơ đồ gen của người bạn đời. Khi được trang bị đầy đủ thông tin, các cặp đôi có thể sử dụng phương pháp thụ tinh ống nghiệm để loại trừ khả năng trẻ sơ sinh mắc bệnh nan y.
Phát biểu tại diễn đàn Euroscience Open năm 2012, Giáo sư Leroi cho rằng trong một số các thuyết ưu sinh sẵn có ở đây, hàng chục ngàn thai nhi bị hội chứng down và các bệnh khác sẽ được hủy bỏ mỗi năm. Ông nói: “Phương thức này cũng được thực hiện ở hầu hết các nước châu Âu”.
Lone Frank, một nhà thần kinh học người Đan Mạch dự đoán một số nước sẽ nhanh chóng nắm lấy ý tưởng này.
Còn các nhà văn hóa dự đoán lúc đó phụ nữ sẽ phân vân khi phải chọn lựa xem ai là người người phù hợp nhất với họ.
Philippa Taylor, nghiên cứu sinh y tế, cho biết: “nỗi ám ảnh của xã hội sẽ tăng lên với những người nổi tiếng, vì họ có sức khỏe, chỉ số thông minh cao trong khi cuộc sống của những người tật nguyền hoặc những người mắc bệnh di truyền sẽ ít giá trị đi”.
“Ưu tiên của chúng tôi là phát triển các phương pháp điều trị và các biện pháp hỗ trợ cho những người mắc bệnh di truyền, không phải để tìm kiếm và tiêu diệt trước khi sinh”.
Các nhà khoa học tin rằng gene đồng tính nam là do một gene được truyền từ mẹ sang con.
Các nhà nghiên cứu phát hiện thấy mối tương liên giữa những người bị gay với mẹ và các cô ruột của họ
Một nghiên cứu mới đây tại Ý cho rằng, gene đồng tính nam được truyền từ đời này sang đời khác giữa các thành viên trong họ tộc. Điều này trái với những luận thuyết tiến hóa trước đây, vốn cho rằng đồng tính là một đặc tính không thể tồn tại lâu bởi nó không khuyến khích tình dục với người khác phái và ảnh hưởng tới tiến trình duy trì nòi giống.
Trang DailyMail đưa tin, cuộc nghiên cứu của chuyên gia Andrea Camperio Ciani, Đại học Padova (Ý) đã phát hiện thấy một mối tương liên giữa những người bị gay với mẹ và các cô ruột của họ. “Những người cô này có xu hướng có nhiều con hơn hẳn so với họ hàng của những đứa trẻ bình thường về mặt giới tính”, Ciani cho hay.
Nhóm nghiên cứu cho rằng, phát hiện này sẽ củng cố thêm cho giả thuyết về “lựa chọn cân bằng giới”, vốn cho rằng gene gây ra đồng tính đồng thời cũng khiến cho các họ hàng nữ của người đó sinh sản nhiều hơn để “bù đắp” lại.
Và như thế, gene “Gay” dù có thể không được truyền từ đời này qua đời khác một cách trực tiếp nhưng nó vẫn tồn tại qua các thế hệ khác nhau trong một gia đình.
Dù hiện tại khoa học chưa xác định được loại gene hoặc nhóm gene nào đã gây ra hiện tượng “gay”, song Ciani gợi ý rằng gene này cư ngụ ở nhiễm sắc thể X.
Ciani cũng giải thích rõ về việc những người phụ nữ họ hàng của người gay sinh nhiều con hơn, không phải vì họ sống buông thả hơn mà ngược lại, họ có những đặc điểm hấp dẫn phái mạnh một cách rõ rệt.
“Những người này thụ thai nhạy hơn, ít bị các triệu chứng rối loạn thai kỳ hơn và quá trình sinh nở cũng dễ dàng hơn so với phụ nữ bình thường”. Họ cũng có đời sống tinh thần vui vẻ hơn, thoải mái hơn, Ciani cho hay.
Nghiên cứu này sẽ được đăng tải trên số ra sắp tới của Tạp chí Sexual Medicine.
Cận thị thường gặp ở lứa tuổi học sinh, đặc điểm là mức độ cận nhẹ hay trung bình dưới 6º. Bệnh tiến triển chậm, ít tăng độ, độ cận thường ổn định đến tuổi trưởng thành, ít bị biến chứng.
Nguyên nhân
– Bẩm sinh, do yếu tố di truyền (bố mẹ bị cận thị rất dễ di truyền sang con cái). Loại này có đặc điểm là độ cận cao (có thể trên 20º), độ cận tăng nhanh cả khi đã ở tuổi trưởng thành, có nhiều biến chứng (như thoái hóa hắc võng mạc, xuất huyết hoàng điểm, bong hoặc xuất huyết thể pha lê, rách hay bong võng mạc…), khả năng phục hồi thị lực kém dù được điều trị.
– Do việc học tập quá căng thẳng (học sinh phải học ở trường, học tăng tiết, học thêm…). Việc tập trung nhìn trong thời gian dài sẽ dẫn đến cận thị, nhất là ở học sinh tiểu học. Mặt khác, ở các thành phố, tầm nhìn không được mở rộng (thường trong vòng 5m), thiếu môi trường để giúp bé tập luyện cơ mắt nhìn xa; vì thế, khả năng nhìn xa của bé ngày càng yếu đi.
– Bé xem tivi quá gần. Nếu như ngày nào bé cũng xem tivi nhiều hơn hai tiếng đồng hồ với khoảng cách từ mắt tới tivi nhỏ hơn 3m sẽ làm cho thị lực suy giảm. Bé sử dụng vi tính, chơi trò chơi điện tử cũng đòi hỏi sự tập trung cao độ làm cho mắt phải điều tiết quá nhiều. Chơi nhiều tiếng liền có thể dẫn đến mỏi mắt, cận thị.
– Bé đọc truyện tranh, sách báo chữ in quá nhỏ, in mờ; bé cúi gằm hoặc đưa sách quá gần mắt cũng làm mắt tăng sự điều tiết. Bàn ghế không thích hợp với lứa tuổi, tư thế ngồi không đúng hoặc khi mệt mỏi, bé thường nằm rạp xuống bàn làm bài, ánh sáng trong lớp học không đủ là các yếu tố gây hại mắt. Nhiều phòng học không được bố trí đúng hướng, cửa sổ, cửa đi không đủ ánh sáng tự nhiên, thường xuyên phải học tập trong môi trường ánh sáng không đảm bảo làm cho học sinh phải liên tục điều tiết thị giác dẫn tới việc căng, mỏi mắt, lâu dần thành cận thị.
Bệnh cận thị hoàn toàn có thể phòng được nếu có sự phối hợp tích cực giữa học sinh, gia đình và nhà trường. Một số biện pháp cần được tuân thủ trong sinh hoạt và học tập:
– Giữ đúng tư thế ngồi khi học: Ngồi thẳng lưng, hai chân khép, hai bàn chân để ngay ngắn sát nền nhà, đầu cúi 10-15º, khoảng cách từ mắt đến sách vở trên bàn học là 25cm đối với học sinh tiểu học, 30cm với học sinh THCS, 35cm với học sinh THPT và người lớn. Thầy cô giáo và cha mẹ học sinh phải thường xuyên nhắc nhở, không để các em cúi gằm mặt, nghiêng đầu, áp má lên bàn học khi đọc hoặc viết.
– Lớp học, góc học tập phải đủ những điều kiện cần thiết: Kích thước phòng học, cách sắp xếp bàn ghế, bảng viết phải phù hợp với lứa tuổi để học sinh có thể ngồi đúng tư thế và giữ đúng khoảng cách từ mắt đến sách vở; đảm bảo đủ ánh sáng. Chữ viết trên bảng và trong sách vở phải rõ nét.
Khi đọc sách buổi tối, cần đèn đủ sáng và có chụp phản chiếu. Không dùng đèn ống neon, nên dùng bóng điện dây tóc. Không viết mực đỏ, mực xanh lá cây. Không đọc sách có chữ quá nhỏ in trên giấy vàng hoặc giấy đen, vì tỷ lệ tương phản giữa chữ và nền quá nhỏ khiến mắt bị mệt. Duy trì mỗi tiết học 45 phút, sau đó nghỉ giải lao, đưa mắt nhìn xa, giúp cơ mắt thư giãn. Cho bé chơi các môn thể thao như bóng rổ, bóng đá… sau những giờ học căng thẳng để giảm bớt sự mệt mỏi của mắt.
– Bỏ những thói quen có hại cho mắt như: Không nằm, quỳ để đọc sách hoặc viết bài. Không đọc sách báo, tài liệu khi đang đi trên ô tô, tàu hỏa, máy bay. Khi xem tivi phải ngồi cách xa màn hình tối thiểu 2,5m, thời gian xem cần ngắt quãng, không quá 45-60 phút mỗi lần xem.
