Chuyện về những bà mẹ đơn thân

Báo GĐ&XH số 30, ra ngày 11/3, có bài viết về cuộc triển lãm 100 bức ảnh về những bà mẹ đơn thân xã Tân Minh, Sóc Sơn, Hà Nội.

Những bức ảnh ấy đã khắc hoạ phần nào cuộc đời của hơn 2 triệu phụ nữ đơn thân hiện nay ở Việt Nam. Để lắng nghe và hiểu kĩ hơn về cuộc sống của họ, chúng tôi đã tìm về xã Tân Minh - nổi tiếng là xã có các bà mẹ đơn thân đông nhất Hà Nội.

Những ước mơ bình dị

Một trong những ấn tượng mạnh của chúng tôi với những bà mẹ đơn thân ở xã Tân Minh chính là những ước mơ bình dị đến không ngờ của các chị.

Chị Nguyễn Thị Tiếp ở thôn Xuân Dục tâm sự: "Nhà tôi có 2 sào ruộng, nếu thuê người làm, tiền giống, tiền phân, tiền bảo vệ thì đến khi thu hoạch lãi chẳng là bao. Vì thế, chúng tôi tự cày bừa, cuốc xới, lấy công làm lãi. Tôi mong muốn chị em đơn thân có được một cái máy cày để tự học và cày cho nhau".

Chị Nguyễn Thị Tư thì lại ước mơ có... 1 chiếc tủ. Chị bảo, nhà chị chưa bao giờ có chiếc tủ nào. Bao nhiêu năm nay, những thứ cần cất đi thì đều để vạ vật ở khắp nơi. Chồng chị Tư mất khi con trai đầu lòng mới được 14 tháng. Vợ chồng chị chỉ có một ngôi nhà tranh vách đất, mà theo chị bây giờ không còn ngôi nhà nào để mà so sánh với nó về độ nghèo túng.

Trước khi mất, anh trồng cho chị một vườn cây. Nhờ vườn cây ấy, mãi sau này chị bán đi mới có tiền mua gạch xây nhà. Thế nhưng, cố gắng lắm chị cũng chỉ xây được nhà, còn đồ đạc thì không có gì ngoài những vật dụng thực sự cần thiết cho cuộc sống. Giờ chị đã lên chức bà nội nhưng ước mơ về một cái tủ đựng vật dụng cần thiết vẫn chưa thành hiện thực.

Còn chị Trần Thị Hoa, làm nghề bán hàng xáo, lại cần có được một chiếc xe đạp có chiếc phanh thật tốt. Vì thồ nặng dùng phanh tay dễ bị đứt và nguy hiểm nên chị đã tháo phanh tay và thay bằng 1 miếng dép tông để phanh bằng chân.

Tiếp xúc với những bà mẹ đơn thân ở Tân Minh, chúng tôi hiểu rằng, cuộc sống của các chị còn muôn vàn khó khăn. Để có thể duy trì cuộc sống và nuôi dạy con cái ăn học là một nỗ lực rất lớn của họ. Tuy nhiên, theo tâm sự của nhiều chị em, họ quyết định sống đơn thân để thấy được tự do, thoải mái nhất, tập trung việc chăm sóc con cái.

Hợp tác xã độc nhất vô nhị

Hợp tác xã Đơn thân là cái tên không còn xa lạ với tất thảy người dân của xã Tân Minh. Đây có lẽ là mô hình hợp tác xã (HTX) dành cho những bà mẹ đơn thân đầu tiên ở nước ta.

HTX được thành lập từ năm 2010, đến nay đã thu hút được 184 bà mẹ đơn thân trong xã tham gia. Chị Nguyễn Thị Tư, Chủ nhiệm HTX cho biết, đơn vị này vừa xây dựng được một dự án cho xã viên vay vốn và nhận may túi ngủ xuất khẩu. Nó đã giúp các chị em đơn thân có được thêm những nguồn thu nhập ổn định.

Nhưng, ý nghĩa lớn hơn của cái mô hình độc nhất vô nhị này, là để chị em đơn thân có nơi sinh hoạt cộng đồng. Bản thân chị Nguyễn Thị Tư chỉ được trả "lương lãnh đạo" khoảng hơn 100 nghìn đồng/tháng nhưng chị vẫn rất vui vẻ. Chị cho biết, nhận nhiệm vụ này chủ yếu để làm phong trào, giúp cho chị em đơn thân có nơi chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm sống.

Nói về mô hình HTX này, con trai của chị Nguyễn Thị Lý xúc động: "Bố tôi qua đời, mẹ một mình nuôi 4 đứa con. Khi chúng tôi còn nhỏ, 5 mẹ con chủ yếu chỉ ăn khoai, sắn. Từ khi tham gia câu lạc bộ đơn thân, mẹ khoẻ khoắn hơn, tinh thần ổn định. Được vay vốn của dự án nên cuộc sống của 5 mẹ con khá hơn trước nhiều. Tôi tự hào vì hơn 10 năm qua, mẹ đã chăm lo, dựng vợ gả chồng chu tất cho các con".

Tự tin mà sống

Theo các điều phối viên dự án về Nhóm những phụ nữ đơn thân xã Tân Minh của Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, một trong những nguyên nhân dẫn tới tỷ lệ bà mẹ đơn thân ở Tân Minh cao chính là sự lạc hậu và trình độ dân trí của địa phương này. Ngoài những trường hợp góa chồng thì tỷ lệ những bà mẹ ly hôn và bà mẹ "có con một mình" cũng khá đông. Số bà mẹ đơn thân ở Tân Minh có độ tuổi khá cao và đã sống đơn thân nhiều năm nay.

Theo chị Nguyễn Thị Tư, những năm trước đây, những người góa chồng như chị và những bà mẹ đơn thân khác ở Tân Minh sống khá khép kín. Các chị luôn mang mặc cảm về một "gia đình khuyết thiếu" nên ít giao tiếp xã hội.

Với những người mẹ đơn thân, mỗi lần có người đàn ông nào đó đến nhà chơi thì hàng xóm láng giềng lại xì xào bàn tán. Có những người đàn ông chỉ quan tâm thông thường đến các chị cũng bị mang tiếng. Bởi vậy, các chị tự thu mình lại.

Chị Trương Thị Minh nói: "Trước kia, mỗi lần ra ủy ban xã hay có hội họp gì, tôi chỉ nhanh nhanh chóng chóng rồi về, chẳng dám nói chuyện với ai. Tôi luôn mặc cảm vì mình là người sống đơn thân".

Không chỉ có những lời bàn tán, một số người còn gọi xã Tân Minh là "xóm không chồng" khiến các chị thấy tủi thân hơn. Thế nhưng, sau khi tham gia HTX Đơn thân, tất cả họ đã có một tâm thái khác. Họ thường xuyên cùng nhau họp hành, trao đổi những kinh nghiệm về cách nuôi dạy con khi không có sự giúp đỡ của những người đàn ông, cách ứng xử với những người đàn ông thiếu nghiêm túc... Họ đã thấy tự tin khi tham gia các hoạt động cộng đồng tại địa phương mà không còn có khoảng cách hay trở ngại nào.

Sự tự tin của các chị đã cho người dân ở xã Tân Minh có cái nhìn thân thiện hơn với những bà mẹ đơn thân. Chị Nguyễn Thị Huyền, sinh năm 1968, hàng xóm nhà chị Nguyễn Thị Tiếp cho biết: "Chồng tôi đi làm thợ xây. Ngày mùa có anh về cày giúp nên  đỡ vất vả. Các chị đơn thân thì khó khăn và thiệt thòi hơn. Thế nên, nếu có việc gì các chị nhờ thì cố gắng giúp đỡ. Có lần chị Tiếp bị đau bụng, chị ấy gọi lúc nửa đêm chồng tôi cũng dậy, ra trạm xá gọi bác sĩ hộ".

Bí thư Đảng uỷ xã Tân Minh - bà  Nguyễn Thị Thúy chia sẻ: "Là phụ nữ, tôi luôn cảm thông, chia sẻ với chị em đơn thân vì họ gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống. Họ thiếu một bờ vai làm chỗ dựa khi công to việc lớn, trái nắng, trở trời. Mười năm trước chị em phải chịu những định kiến hết sức sâu sắc nhất là phụ nữ không chồng mà có con. Từ khi có Luật bình đẳng giới, nhận thức của cộng đồng thay đổi nhiều, cởi mở, hoà nhập hơn, tạo mọi điều kiện giúp đỡ chị em vươn lên trong cuộc sống".